Kapadokya denildiği vakit insanların aklına hemen ürgüp asmalı konak göreme uçhisar gelir . Bu elbette bizlere verilen eksik bilgiden kaynaklanan bir durum, kapadokya turları genelde kısa süreli turlar olduğu için belli bir alandaki görülmeye değer güzellikler bir iki gün içerisinde hızlıca gösterilerek bu turlar tamamlanıyor . Oysa kapadokya nevşehir in yanında niğde aksaray kayseri ve hatta kırşehir i de kapsayan geniş bir alan. Ülkemiz insanlarının çoğu ıhlara yı nevşehir ili sınırları içerisinde bir yer sanıyor , ıhlara nın bağlı olduğu Güzelyurt ilçesini ise çoğumuz belkide hiç duymadık bile . Fakat gezip görenler bilirki Güzelyurt kapadokya nın tüm özgün dokusunu hatta fazlasıyla içinde barındıran önemli bir merkezdir. Yer altı şehirleri , kiliseleri , manastırları, özgün kapadokya taşı ve mimarisinin en güzel örneklerini taşıyan evleri, katedralleri, peribacaları ve dünyaca ünlü ıhlara vadisiyle güzelyurt tek başına küçük kapadokya dır.
Eski adı karvalla daha sonra gelveri olan güzelyurt aksaray iline 45 km mesafede olup, aksaray niğde ve nevşehir illerinin oluşturduğu üçgenin nerdeyse tam ortasında yer almıştır. Hasan dağı nın yaz kış ayrı güzel olan o görkemli manzarası nı her daim izleyen güzelyurt u , hemen aşağısın da uzanan 14 km uzunluğundaki ıhlara vadisine de şöyle bir göz ucuyla bakarken görebilirsiniz. Güzelyurt göleti ve hemen üstündeki yüksek kilise ( analipsis tepesi – eski manastır) de bu bakışlardan pek tabidir ki nasibini fazlasıyla almayı hak eden güzellik ve görkeme sahiptirler. Bu seyrinizi şöyle biraz fazla gün batımına kadar uzatıverirseniz , işte o zaman güneşin batışının o kadar güzel ve bi o kadar da büyüleyici olduğu anları yaşarsınız güzelyurt da .
KARAMANLILAR VE MÜBADELE
Güzelyurt un tarihi doğal olarak binlerce yıl öncesine kadar uzanmaktadır . eldeki çanak çömlek ve obsidyen kalıntıları bunu açıkça ortaya koymaktadır. Daha sonra sırasıyla hitit pers kapadokya krallığı roma bizans selçuklu ve osmanlı medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır. Bir rivayete göre büyük iskender o meşhur atlarından birisini güzelyurt un hemen 4 km yukarısındaki sivrihisar dan almıştır . güzel atlar ülkesinden ( kapadokya nın pers dilindeki anlamı) güzel at almak kadar doğal ne olabilirki .
Güzelyurt asıl önemini bizans döneminde önemli bir filozof ve din bilgini olan nazianoslu gregorious sayesinde kazanmıştır. Gregorious güzelyurt a yerleşerek fikirlerini buradan yaymış ve bölgeyi önemli bir merkez haline getirmiştir. Şu anda gregorious zamanın da ve onun adına yapılan görkemli bir kilise yapısı sağlam bir vaziyette güzelyurt merkezinde ziyaretçilerini büyülemeyi sürdürmektedir.
1900 li yılların başında aksaray ilinin nüfusu 3500 civarında iken güzelyurt un nüfusu 4500 idi . bölgenin önemli bir ticaret ve sanayii merkezi olan güzelyurt da nüfusun yüzde 80 i ortodoks ahaliden oluşmakta idi. Türkçe den başka bir dil bilmeyen ve konuşmayan bu insanlar karamanlıca dediğimiz bir yazışma örneği kullanmaktaydılar. Muhtemelen malazgirt den çok daha önce karadenizin kuzeyinden anadoluya giren ve iç anadolu ya yerleşerek ortodoks olan türk boylarının torunlarıydılar . müslüman türk halkla içiçe yüzlerce yıl yaşayan karamanlı ortodokslar 1924 mübadelesi ile yunanistan a göçtüler ve orda kavala yakınlarında yeni gelveri( nea karvali) isminde bir kasaba kurdular. Bu mübadillerin çocukları ve torunları her yıl güzelyurt a gelerek eski komşularıyla hasret gidermekte ve dostluk kardeşlik festivali etkinliği çerçevesinde eski yöresel kıyafetlerini de giyerek kaşıkla konyalı oynamakta türkçe türküler söylemektedirler.
MUTLAKA GÖRÜLMESİ GEREKENLER
KİLİSE CAMİ
Güzelyurt ilçesinin Aşağı mahallesinde bulunmaktadır. Andreades ve Akakladesin belirttiğine göre bu kilise büyük Teodoslus tarafından M.S 385 yılında yaptırılmıştır. Akaklades, kilisenin üç kapısından birinin üzerindeki Kitabede Bu haç kişisel, Bizans İmparatoru Theodoslus tarafından inşa edilmiştir. İmparator, Gregorios Naziazrızos ell ile de kutsal hacın bir parçasını kiliseye hediye etmiştir. Cümlelerini okuyabildiğini, daha başka yazılarda olduğunu, fakat bunların okunmasının mümkün olmadığını yazmaktadır.
Kapalı Yunan Hacı tipine ait bu kilisenin plan şeması sonradan yapılan ilavelerle değişikliğe uğramıştır. Apsis kısmında görülen kalıntı eski yapının parçasıdır.
Kilisenin yapıldığı 385 yılından sonra önemli değişikler geçirdiği anlaşılmaktadır. En önemli değişik ise 1835 yılındaki restorasyon sırasında olmuştur. Aya Grerorios kilisenin tamiri için İstanbul da yaşayan Rumlar tarafından saraya yapılan baskılar sonucu 1834 yılında bir fermen çıkarılarak, özel izin alınmıştır. 1835 yılında kilisenin plan şemasında büyük değişiklikler yapılmış ve kapalı Yunan Hacı tipinden.3 nefil, kubbeli bazllika tipine geçilmiştir.
Andreades in belirttiğine göre kilisenin kitabesinde Aya Gregorios Theologos un bu kutsal kilisesi Kellivarlı hristiyanların yardımıyla ve mimar Gregorios Madenci tarafından 1835 yılında tamir edilmiştir. Cümlesi yer almaktadır. Bu kitabenin yazılarını silmek suretiyle yazıldığı iddia edilmektedir. Bu da 385 yılındaki kitabe olsa gerekir. Kilisenin giriş kapısı üzerinde yazılı bulunan 1896 tarihi büyük bir olasılıkla narteksin kapatılması sırasında yazılmıştır.
Aya Gregorios Theologos kilisesi 1924 yılından sonra camiye çevrilmiştir. 15 metre yüksekliğinde olan çan kulesi tuğla ile örtülerek minare haline getirilmiş, dış cephede hiçbir değişiklik yapılmamıştır. Kilisenin iç kısmında duvarlarda bulunan Fresklerin ve bezemelerin üstleri kireç badana ile kapatılmış, ikonastasi yerinden sökülmüş,güney duvarına yani şimdiki mihrabın bulunduğu duvara yerleştirilmiştir. Üstgelen ve ambon bugün ki yerinde mevcuttur. Freskler görünmediklerinden değerleri hakkında pek fikir elde edilememektedir. Gelveri Rumların anlattıklarına göre, kilisenin kuzey duvarında İsanın Platus tarafından mahkemesi, çarmıha geriliş sahnesi, apsis kısmında Aziz Gregoriosun Aziz Anthanaslusun, Aziz Baseusun ve Kyrillosun tasfirleri bulunmaktadır
SİVİŞLİ KİLİSE
Kubbesi ve dört sütunu ile kayaya oluşmuş kilise de 1877 den kalma duvar resimleri hala görülebilmektedir. Kilisenin çevresindeki kayadan oyma odalar Aziz Anargiros bayramına gelen hacılara ve hastalara hizmet vermekteydi. Tamamı kayalardan oyulmuş bu kilisenin yapım tarihi bilinmiyor. Kilisenin dışında bulunan odalara ölümcül hastalar bırakılır ve dua edilir eğer hasta iyileşirse azizlerin yardım ettiğine inanılırdı. Kilise, Rumların ilçeyi terk etmelerinden sonra belli bir süre çömlek atölyesi olarak kullanmıştır. Kilisenin üzerindeki tepeden panoramik manzara görülmeye değer
KIZIL KİLİSE
Güzelyurt, Sivrihisar Köyü’nde bulunan Kızıl Kilise, kırmızı kesme taştan yapıldığı için bu isimle anılmıştır. V.-VI.yüzyıllarda yapıldığı sanılmaktadır.
Kapalı Yunan haçı planında yapılan kilisenin orta nefinde dört sütunun taşıdığı, yuvarlak kasnaklı oldukça uzun bir kubbe bulunmaktadır. Bunun dışında kalan haçın kolları tonozlarla örtülmüştür.
İç mekan fresklerle kaplı olmasına rağmen bunların büyük çoğunluğu tahrip olmuştur. Görülebilen bölümlerde İncil’den alınan sahnelerle bezendiği anlaşılmaktadır.
YÜKSEK KİLİSE
Güzelyurt ilçe merkezine 3 km. uzaklıkta yer alan bu kilisenin yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Doğal kayalar üzerine kesme taştan yapılmış olan kilise iki ayrı bölümden oluşmuştur. Bunlardan birinci bölüm ibadet mekanı
diğeri keşişlere ait bölümdür. Orta bölüm kule şeklinde yüksek olup üzeri kubbe ile örtülüdür. Her cephede bulunan birer pencere ile aydınlatılmıştır. Keşişlere ait bölüm ise daha alçak olup düz bir dam ile örtülmüştür.
IHLARA VADİSİ
Ihlara Hristiyanlığın daha ilk yıllarında önemli bir din merkezi olmuştur.
Kayseri'li Basilus ve Nazianzos'lu Gregorius gibi mezhep kurucuları 4.yy. da burada yetişmişlerdir. Mısır ve Suriye sisteminden ayrı bir manastır hayatının kurallarını bunlar tespit etmişlerdir.
İlk çağlarda Kapodokya Irmağı anlamına gelen Patamos Kapadokus ırmağının ortasında tabiatla tarihin birarada bulunduğu Ihlara Vadisindeki kiliselerin ilk örnekleri MS.4 yy.a kadar inmektedir.
Ihlara vadisindeki kiliselerin resim tekniği iki kısma ayrılır.Ihlara civarındaki kiliseler Kapadokya tipi diye bilinen sanatı gösterir. Orta kısmında Belisırma bölümünde bulunanlar ise, Bizans tipi resimlerle süslüdürler. Böylece iki bölgeyi ayıran kaynaktan doğan iki ayrı tip saymak gerekmektedir. Birinci gruptakiler;Eğritaş,Ağaç altı,Kokar,Pürenliseki ve Yılanlı kiliselerdir.
İlk Hristiyanlık dönemine yakın olan bu kiliselerde; incil sahneleri, Aziz Basilus ve Gregorius’un anlayışlarına göre çizilmişlerdir. Uzun metinler verilmiştir. Teferuatta Mısır ve Suriye etkileri görülmektedir. Ağaçaltı kilisesi son dönem Roma ve Sasani etkisindedir ve daha fazla doğu havası taşımaktadır.
Ihlara Vadisi'ndeki kayalara oyulmuş bu freskli kiliseler, korunarak yeryüzünde eşine rastlanmayan bir tarih hazinesi olarak zamanımıza kadar gelmiştir. Hristiyanlığın ilk yıllarından itibaren kayaların rahatlıkla kazılmasıyla meydana getirilen bu freskli kiliseler ve iskan yerleri 14 km. boyunca Ihlara'dan Selime'ye kadar devam eden ıhlara vadisi içerisinde yer alırlar.
SELİME KATEDRALİ
Kayalara oyulmuş yüksek bir yerde olan Katedral içinde iki sıra halinde sütunlar mevcuttur. Bu sütunlar Katedrali üç sahana ayırmıştır.
Üç nefli bazilikal planlı kilisesi, bölgedeki bu plan tipinin tek temsilcisidir. Manastır, 8. İle 9. yüzyıl veya 10. yüzyıla, kilisedeki figürlü freskler, 10. yüzyıl sonu ile 11. yüzyıl başlarına tarihlenmektedir.
Sahneler: İsa’nın Göğe Çıkışı, Müjde, doğum, Üç Müneccimin Tapınması, Çocukların Öldürülmesi, Mısır’a Kaçış, Elizabet’in Takip Edilmesi, Vaftiz, Meryem’in İlk Yedi Adımı, Meryem’in Mabede Takdimi, Koimesis, Piskopos tasvirleri yer almaktadır.
GÜZELYURT YERALTI ŞEHİRLERİ VE GAZİEMİR YER ALTI ŞEHRİ
Güzelyurt'u hiristiyanlığın ilk yüzyılarında istilası imkansız hale getiren yer altı sığınakları ve kalelerine günümüzde yer altı şehirleri denmektedir. Yapılması neredeyse imkansız gibi görünen küçük kanalar, zikzaklı delikler , yereltı şehirinin büyülü ve gizemli dünyasını içine girildiğinde hissettirmektedir. Yer altında ucu bucağı bilinmeyen kanallarda ilerledikçe karşınıza yaklaşık 15 - 20 metrekarelik odalar çıkmaktadır. Günümüzde temizlenerek açılmış alanlar gezilebilmekte olup, tamamı keşfedilememiştir. Bu yapılar halen sırrını korumaktadır. Yeraltı kalelerinde su kuyuları ve erzak ambarları bulunmaktadır. Bu sığınakların kapıları "tırhaz" denilen büyük değirmen taşına benzeyen ağır taşlarla kapatılır, bu taşların ortalarına insan giremiyecek kadar delikler açılırdı. Düşman buraya kadar sokulabilirse bu delikten zamanına göre oklarla, sivri, delice, kesici aletlerle öldürülürlerdi. Bazen bu sığınaklardan dışarıya mazgal delikleri gibi delikler açılmıştır. Buradan düşmanın üzerine ok, taş ve kesek atılara kendilerini müdafa ederlerdi. Bu harika mekanlar insaların gezip görmesini beklemektedir.
Güzelyurt merkezinde 2 adet yer altı şehri bulunmaktadır. Gaziemir yer altı şehri ise ilçe merkezine 12 km uzaklıktadır. Yer altı kervansarayı şarap fabrikaları kiliseleri ile muazzam bir kompleks olan yer altı şehri görülmeye değer.
MANASTIR VADİSİ
Ma Manastır vadisin de Bizans ve Osmanlı döneminden kalma, kayalara oyulmuş elliye yakın kilise vardır. Aynı zamanda güzel bir yürüyüş parkuru olan manastır vadisinden kızıl kiliseye ulaşılabilir. NaiE
KARBALLA KIZ MANASTIRI
Şu an otel olarak kullanılan görkemli yapı 19.yy sonun da kız mektebi olarak saraydan alınan özel izinle yaptırılmıştır .
TARİHİ GELVERİ EVLERİ
İlçe merkezinde mübadil ortodokslardan kalma yüzlerce tarihi gelveri evi bulunmaktadır. Yöresel tüf taşlar ve özgün mimari ile yapılan evlerim bazıları gerçekten birer şahaser.
GÜZELYURT DA DÜZENLENEN ETKİNLİKLER
- Türk-Yunan dostluk festivali
Her yıl yeni gelveriden gelen mübadil çocukları ve torunlarıyla düzenlenen etkinlik , tarihi değişmekle birlikte genelde ağustos ayında yapılmaktadır. Duygusal sahnelerin de yaşandığı etkinliğin en güzel bölümü yunanistan dan gelen misafirlerin türkçe türküler söyleyerek kaşık la bizim oyunlarımızı oynuyor olmaları
- Uluslarası güzelyurt güzel sanatlar yaz akademisi
Aksaray Üniversitesi , Hacettepe Üniversitesi ve Kıbrıs Yakın Doğu Üniversitesi işbirlikleriyle yapılan akademi çalışması yaklaşık 2 hafta sürmektedir. Yerli yabancı onlarca öğrenci ve akademisyenin katıldığı çalışma sonunda düzenlenen sergi görülmeye değer
- Uluslar arası dağ bisikleti yarışması
Bisiklet fedarasyonunun düzenlediği ve takvime bağladığı yarışmaya yüzlerce yerli ve yabancı sporcu iştirak etmekte olup ilçe merkezinden ibaret olan parkur gerçekten adrenalini fazlasıyla yükseltiyor. Yarışma sonundaki spagetti ve karpuz partisi ayrı bir güzellik katıyor yarışmaya
YÜRÜYÜŞ ROTALARI
-Ihlara vadisi vadi girişinden başlayarak yaklaşık 4 km yürüyerek belisırma köyünden çıkabileceğiniz gibi yürüyüşünüzü selime ye kadar da uzatabilirsiniz. Tarih ve doğanın iç içe olduğu ıhlara vadisi sizi hem büyüleyecek hem de rahatlatacaktır
-Manastır vadisi yürüyüşü ne yüksek kiliseden başlayacağınız gibi ilçe merkezinde bulunan kilise cami noktasından da başlayabilirsiniz. Yürüyüşünüz kızıl kilise ye kadar yaklaşık 7 km sürecektir. Yürüyüş sonunda ulaşacağınız rakım 1770 metre olacaktır.
MUTLAKA YAPILMASI GEREKENLER
-Güzelyurt un hemen üstünden gün batımını mutlaka izleyiniz
-yüksek kiliseden hasan dağı ve güzelyurt manzarasına bakmanız size büyük keyif verecektir
-ıhlara vadisi içerisinde yer alan belisırma da bir çay ya da yemek molası çok hoşunuza gidecek
-mahalle fırınlarında pişirilen gelveri ekmeğinden sıcak sıcak bulabiliyorsanız hemen biraz da peynir alın yanına
-güzelyurt un dinlendirici meydanın da güzel bir çay tüm yorgunluğunuzu alacaktır
-Dürdane teyzenin çinilerinden hediyelik almanız onunla tanışmanıza vesile olacaktır
-hacer ve udo nun geleneksel yöntemlerle yaptıkları peynir ve şaraplarının tadına bakarsanız, udo nun muhteşem konağını da gezmiş görmüş olursunuz
HEDİYELİK EŞYA
Çarşı merkezindeki çini atölyesinde, yöresel motifler çiniye işlenmektedir .bazıları oldukça güzel yapılmış almaya değer . Ayrıca Hacer hanımın kendi atölyesinde daha ustalıkla yapılmış özel çiniler bulabilirsiniz. Gelveri şarabı ve peyniri de almaya değer ürünlerden.
NEREDE YENİLİR
Belisırma köyü ıhlara vadisinin içerisinde yer alıyor ve turların yürüyüş rotalarının bittiği yer. Melendiz çayı kenarındaki restorantlar da doğa ve tarihin eşliğinde güzel bir yemek herşeye değecektir.
Güzelyurt merkez de yemek istiyorsanız eğer gelveri tavasının tadına bakmanızda fayda var .
NEREDE KALINIR
KARAMANLI KONAĞI
Güzelyurt (gelveri) de yaşayan mübadil ortodoks karamanlıların 1924 nüfus mübadelesi ile Yunanistan a göç etmeden önce yaptıkları onlarca görkemli gelveri evinden birisi olan karamanlı konağı ,Gelverili taş ustaları tarafından, yörenin volkanik tüf yapısına sahip doğal taşları kullanılarak kemer bindirme tekniği ile inşa edilmiş en güzel örneklerden birisidir. Yaklaşık 120 yaşında olan konak tarihe meydan okurcasına sapasağlam ayakta durmakta ve tabiri yerindeyse şimdi sanki ikinci baharını yaşamaktadır.
İkinci baharını yaşıyor dememizdeki sebep; selanik göçmeni olan ikinci sahiplerinin de yaklaşık 20 yıldan uzun süredir kendisini terk etmesi üzerine unutulan ve yapayalnız kaderine terk edilen konak , üçüncü sahibinin sayesinde yeniden insan nefesini hissederek hayata döndürülmüştür. Geçmişte yaşadığı acı hatıralar tekrarlanır da yeniden sahipsiz kalırım korkusuyla olsa gerek tüm güzel insanlar benim sahibim olsun nefesleri içime dolsun düşüncesiyle konak-otel olarak varlığını devam ettirmeye karar vermiştir.
Dokuz adet geniş kemer odası bulunan konağın en önemli özelliği doğal taşının yapısı gereği yazın serin kışın sıcak olması. Özellikle yazın doğal bir klima görevi gören kalın taş duvarları ve kemerleri sayesinde dışardaki sıcaklığa rağmen içerde dinlendirici tatlı bir serinliğin hakim olması .
doğal taşların içerisinde ki obsidyen parçacıkları nedeniyle odaya dolan pozitif enerji sayesinde yarım saatlik bir dinlenme sonucunda tüm yorgunluğunuzun gittiğini neredeyse kendinizi yeniden doğmuş gibi hissettiğinizi göreceksiniz. odaya dışarıdan herhangi bir radyasyon ya da radyo sinyali dahi giremediği için cep telefonunuz dahi çekmeyecek ve vücudunuz zararlı dış etlenlerden de uzak bir şekilde tam bir dinlenme süreci yaşayacaktır.
Kemer odaların herbiri farklı özellik ve güzellikte ama aynı özenle ,el dokuma yöresel halılar, ferforje ve ahşap ın muhteşem uyumu, göz alıcı çiniler ve bakır eşyalarla dekore edilmiştir.
Sadece doğal taş ve ahşap kullanılarak yapılan panaromik kapalı restorantında mekanın büyüsüne, tadacağınız yöresel ev yemekleri ve görkemli sabah kahvaltılarının lezzeti de eklenerek alacağınız keyf ziyadesiyle artacaktır.
Özellikle yaz günlerinde geniş iç avlusun da oturmak ,kitap okumak ya da hiçbişey yapmadan sadece dinlenmek, teras da o büyüleyici günbatımını izlemek, akşamları elle tutabileceğiniz kadar yakınmış gibi duran yıldızların altında güzel ezgiler eşliğinde sohbet etmek , bir çay veya kahve içmek ya da güzel bir kadeh yöresel şarap yudumlamak sizi başka dünyalara götürecektir. hani bazan olur ya bu hiç bitmesin dediğiniz özel anlar işte yine öyle diyecek ve yine geçmişte yaşanılan o sayılı unutulmayan güzel anlarınıza bir ekleme de orada yapılıverecek.
Kapadok yanın en önemli ama en az bilinen ve daha yeni yeni keşfedilen merkezlerinden birisi olan Güzelyurt( eski adıyla gelveri) ilçe merkezinde bulunan Karamanlı konağı Kapadokya ziyaretinize ayrı bir tat katabilmek ve sahip olduğu tüm güzellikleri sizlerle paylaşabilmek için sizleri misafir etmek istiyor.
Ihlara vadisine sadece 15 km , Aksaray a 45km ,Nevşehir e 60 km mesafedeki Güzelyurt un kendisi zaten bir küçük Kapadokya. Yer altı şehirleri, kiliseleri, manastırları, tarihi gelveri evleri, antik sokakları,muhteşem hasandağı manzarasıyla Güzelyurt ziyaretçilerini adeta büyülüyor.
Karamanlı ortodoks mübadillerin yerine gelen selanikli mübadillerin torunlarından olan Mustafa ve Metin tarafından işletilen karamanlı Konağında kendinizi evinizde gibi hissedecek, Anadolunun ve özellikle de Gelverinin o sıcak misafirperverliğinin hala yaşıyor olduğunu göreceksiniz.
